حجم تحقير، توهين و بي‌ادبي توسط مجري يك برنامه نسبت به يك شهروند و مهمان آن برنامه بي‌سابقه بود. ميليون‌ها نفر كه مانند جمشيد نورگلدي پاسخ آن سؤال را نمي‌دانستند با او همذات‌پنداري و احساس كردند كه آنها هم تحقير مي‌شوند. كرامت يك انسان كه پاسخ صحيح يك تست را نمي‌داند با سؤالاتي نظير اينكه «باهوشي؟» يا «فكر كردي ما پخمه‌ايم يا نخالگي در ما ديدي؟» و استيصالي كه جمشيد پس از اينكه با جعبه‌اي خالي كه به گفته مجري در آن «زرشك» قرار دارد، به همه كساني كه آن صحنه را ديده‌اند منتقل مي‌شود. اما اين همه ماجرا نيست و پس از آنكه افكار عمومي به تندي واكنش نشان دادند تيم سازنده اكسير اعلام كردند كه اين بخش آيتمي نمايشي بوده؛ اتفاقي كه باعث شد تا سؤالات جدي‌تري در مورد مجري برنامه «اكسير» و ساير عوامل آن به‌وجود آيد؛ سؤالاتي حول اين محور كه آيا آنچه در برنامه زرشك رخ داد غيراخلاقي و ناپسند بود يا نه؟
- تحقير
تحقير هيچ فردي در هيچ حالتي پذيرفتني نيست. وقتي اين تحقير در يك جمع صورت مي‌گيرد ناپسندتر جلوه مي‌كند و وقتي از طريق يك رسانه فراگير همچون تلويزيون صورت مي‌گيرد تبديل به گناهي نابخشودني مي‌شود؛ آن هم تحقير فردي كه در يك برنامه تلويزيوني در نقش مهمان ظاهر شده و مجري، ميزبان است، صورتي چنان زشت پيدا مي‌كند كه ميليون‌ها نفر را وادار به واكنش مي‌كند. عبارات تحقيرآميز مجري كه بر بي‌اطلاعي جمشيد تمركز دارد، دافعه شديدي نسبت به او ايجاد كرد كه بعيد است افكار عمومي آن را فراموش كند؛ تحقيري كه در آن خشونت كلامي موج مي‌زند و باعث شد احساسات ميليون‌ها نفر كه برنامه و يا بعدا آن آيتم را از شبكه‌هاي اجتماعي ديدند، جريحه‌دار شود. اين حجم از تحقير يك فرد در كشوري كه مردمش به تعارف‌كردن و حيا در رفتارهاي اجتماعي شهره هستند، باعث تشديد مخالفت با اين برنامه شد.
- بدآموزي
«اهميت راديو- تلويزيون بيشتر از همه است. اين دستگاه‌ها دستگاه‌هاي تربيتي است؛ بايد تمام اقشار ملت با اين دستگاه‌ها تربيت بشوند؛ يك دانشگاه عمومي است. يعني دانشگاهي است كه در تمام سطح كشور گسترده است.(صحيفه امام، ج6، ص: 399)» اگر بيانات حضرت امام خميني(ره) در بيست‌ونهم اسفندماه 57 را سرلوحه فعاليت‌هاي تلويزيون در دوران بعد از انقلاب اسلامي قرار دهيم و بدانيم تلويزيون بايد مانند دانشگاه، محلي براي آموزش و اعتلاي اخلاقي و فرهنگي جامعه باشد، از اين منظر گناه سازندگان اكسير و رفتار مجري برنامه به‌دليل بدآموزي موجود در آن بسيار بزرگ است. اينكه شما جلوي ميليون‌ها نفر، بي‌اطلاعي احتمالي فردي را محملي براي توهين و تحقير او قرار دهيد و حاضران در استوديو را تهييج كنيد تا فرياد بزنند «زرشك» و فردي را يك جمع مسخره كنند و به آن بخندند؛ رفتاري است كه در هيچ كجاي فرهنگ ايراني- اسلامي اين سرزمين توصيه نشده است. حال تصور كنيد پيغامي كه رفتار مجري به بينندگان خود مخابره مي‌كند چيست؟ آيا غير از اين است كه اگر كسي از موضوعي بي‌اطلاع بود، مي‌توانيد هر قدر كه خواستيد و به هر شيوه‌اي كه صلاح دانستيد، او را تحقير و مسخره كنيد و فكر نكنيد كه صدها هزار كودك و نوجوان بيننده اين برنامه هستند و ممكن است از رفتار زشت شما الگو بگيرند.
- فرار از قبول اشتباه
تا اينجا اگر مجري و تهيه‌كننده برنامه كه با واكنش منفي مردم مواجه شده بودند مي‌آمدند صادقانه اعتراف به خطا و اشتباه‌شان مي‌كردند و به‌خاطر آنچه رخ داده از مردم عذر مي‌خواستند، ممكن بود كه بخشي از افكار عمومي آنها را ببخشند. اما اصرار بر اينكه ما اشتباه نكرديم و اعلام اين نكته باور ناپذير كه اين بخش آيتمي نمايشي بوده، به حجم بي‌اخلاقي صورت گرفته ابعادي تازه بخشيد. 3روز پس از پخش اين برنامه و واكنش شديد مردم، مجري براي اثبات اينكه اقدام اشتباهي مقابل دوربين نشان نداده، اعلام كرد كه اين آيتم نمايشي بوده و جمشيد نورگلدي بازيگر است. براي اثبات مدعايش ويدئوي كوتاهي هم منتشر كردند كه گويي پشت صحنه تمرين اين بخش بوده است؛ رفتاري كه ثابت كرد ظاهرا افراد بسيار كمي وجود دارند كه پس از رفتاري غلط و اشتباه، راه ساده عذرخواهي را انتخاب نمي‌كنند بلكه انگار در اين مواقع، افراد به هر چيزي چنگ مي‌زنند تا عذرخواهي نكنند و اشتباه خود را نپذيرند.
- ساخت آيتمي براي آموزش توهين
تعداد بسيار بسيار اندكي باور كردند كه رفتار با جمشيد يك نمايش بوده است. سؤالاتي نظير اينكه آيا در برنامه اكسير از تمام تمرين‌هاي پشت صحنه فيلمبرداري مي‌شود در ميان افكار عمومي مطرح شد و پاسخي به آن داده نشد كه باعث شد اين رفتار تلاشي براي قلب واقعيت و فرار از پذيرش مسئوليت قلمداد شود؛ يعني يك خطاي ديگر. حتي اگر بپذيريم تهيه‌كننده و مجري اكسير درست مي‌گويند باز هم ايرادهاي تازه‌اي پديد مي‌آيد. چرا مانند ديگر برنامه‌هاي مشابه در جهان، پيش از اجرا اعلام نشد كه اين بخش، آيتمي نمايشي است؟ مشكل بزرگ‌تر اين است كه مجري اعلام كرده براي اين بخش نمايشي، فيلمنامه وجود داشته؛ عذري كه بدتر از گناه به‌نظر مي‌رسد. اگر در ابتدا تصور مي‌شد كه مجري برنامه به‌دليل شخصيت فردي خود چنين رفتاري را با جمشيد انجام داده، با اعلام اينكه آيتمي نمايشي بوده و از پيش طراحي شده، به ديگران اين پيام را مي‌دهد ما به شكل سازمان يافته و گروهي يك نفر را تحقير مي‌كنيم كه شما به آن بخنديد. گويي سازندگان آيتمي نمايشي را تدارك ديدند تا به بينندگان ياد بدهند اگر با فردي مانند جمشيد كه موضوعي را نمي‌داند، روبه رو شديم حق داريم و بايد او را مسخره كنيم وگرنه توجيه ديگري براي ساخت چنين آيتمي به ذهن نمي‌رسد و مجري هم توضيح نداد هدف از ساخت اين آيتم نمايشي كه فيلمنامه هم دارد چه بوده است.
- ايجاد علامت سؤال درباره صدا و سيما
تلويزيون همچنان براي بسياري از مردم ايران، تنها رسانه‌اي است كه پاي آن مي‌نشينند. آنچه در برنامه اكسير رخ داد باعث شده تا دافعه‌اي كه برخي مدعي بودند نسبت به بعضي از برنامه‌هاي تلويزيون وجود دارد، تكثير شود. همچنين دست ديگر مجريان صدا و سيما به‌دليل پرهيز از بروز اتفاقات مشابه بسته‌تر خواهد شد. اما شايد بزرگ‌ترين ضربه‌اي كه اين اتفاق به مجموعه صدا و سيما وارد كرد، ضعف مديراني بود كه اجازه دادند اين آيتم پخش شود. چرا كه برنامه از پيش ضبط شده بود و ناظر پخش و ديگر مديران شبكه مي‌توانستند از پخش آن جلوگيري كنند كه نكردند تا سؤالات بسياري در مورد نحوه عملكرد مديران مياني صدا و سيما به‌وجود بيايد. هر چند در نهايت بايد زرشك اصلي و طلايي را به مجري داد كه بعد از مدت‌ها ممنوع‌الكاري و بازگشت به رسانه ملي، رفتاري را تكرار كرد كه پيش از آن به اشكال گوناگون به او نسبت داده شده بود.
نظر شما